Արքիմեդ համառոտ

Արքիմեդ

(համառոտ)

Արքիմեդի (Ք. ա. 287-212) բազմաթիվ աշխատությունների թվում հարկ է առաջին հերթին հիշատակել հետևյալները. «Գնդի և գլանի մասին», «Շրջանի չափման մասին», «Պարույրների մասին», «Պարաբոլի քառակուսի մակերեսի մասին», «Հարթությությունների հավասարակշռության մասին», «Լողացող մարմինների մասին» և այլն:

Անտիկ գիտության պատմաբանները համարում են Արքիմեդին ամենապայծառ գլուխը հունական գիտության պատմության մեջ: Նա տվել է հիդրոստատիկայի հիմքերը: «Լողացող մարմինների մասին» տրակտատում գտնում ենք նրա հանրահայտ օրենքը. «Հեղուկից ավելի ծանր մարմինները սուզվում են հատակը և դառնում են ավելի թեթև, իսկ դուրս մղված հեղուկի ծավալը հավասար է տվյալ մարմինի ծավալին»: Արքիմեդը տվել է ստատիկայի տեսության հիմքերը, օրինակ՝ լծակի օրենքը, որը սովորեցնում է, որ երկու մեծություններ հավասարակշռության մեջ են, եթե  նրանց միջև հեռավորությունը փոխադարձ համեմատական է նրանց կշռին: «Տվեք ինձ լծակ և ես կշրջեմ աշխարհը» հայտնի ասույթը հաղորդում է Սիմպլիկիուսը՝ վերջին նեոպլատոնականներից մեկը:

«Ավազան» տրակտատում Արքիմեդը նորույթ է ներմուծում գրաֆիկական թվաբանության մեջ՝ հնարավոր դարձնելով գերմեծ թվերի սիվոլիկ նշանակումը (մինչ այդ թվերը նշանկում էին հունական այբուբենի տառերով):

Հաճախ է խոսվել Արքիմեդի ապացույցների ծանրաշնչության և արհեստականության մասին, սակայն գիտնականը օգտվել է ինդուկտիվ և ինտուիտիվ մեթոդներից (ինչպես նա է ասում «մեխանիկական եղանակից»): «Մեթոդի մասին» տրակտատում է Արքիմեդը գրում է, որ առաջնորդվել է սկզբունքներով, որոնցից օգտվել են. «Եվդոքսը, որը նախ գտավ, որ կոնը գլանի մեկ երրորդ մասն է, իսկ բուրգը՝ պրիզմայի երրորդ մասը… և Դեմոկրիտը, որը դուրս է բերել ֆիգուրների բնութագրերը առանց նախնական ապացույցների»:

Արքիմեդը մեծ տեսաբար մաթեմատիկոս է և իր ինժեներական գյուտերը համարում է երկրորդական: Եվ, սակայն, ինժեներական պրպտումներն են օգնում նրան ստեղծել Սիրակուզի պաշտպանության համար օգտագործվող բալլիստիկ մեքենաները: Հայտնի է, որ նա կառուցել է պլանետարիում, որը հիացրել է Կիկերոնին: